Roteiro Camiño Negro



Como parte das actividades da exposición Camiño Negro de Damián Ucieda (comisariada por Juan de Nieves e que puido ser visitada en Normal, o espazo de intervención cultural da Universidade da Coruña, entre o 25 de marzo e o 25 de xuño de 2021), o sábado 22 de maio guiamos un roteiro comentado polo trazado do oleoduto que atravesa a cidade desde o peirao petroleiro ata a refinería da Coruña.






INTRODUCIÓN


O poliduto que conecta desde 1964 o peirao petroleiro coa refinería da Coruña xerou unha franxa lineal de espazo libre que atravesa diferentes barrios e condicións urbanas ao longo dos 5,3 km nos que transcorre pola cidade: ámbitos de bordo non consolidados, tecidos residenciais do século XX, áreas industriais e terciarias, núcleos de orixe rural e grandes infraestruturas de comunicación.

Durante o percorrido do roteiro, comentaránse as distintas situacións urbanas visitadas, prestando especial atención aos usos formais e informais que acolle na actualidade ou que acolleu no pasado, así como aos tipos de espazos que se crean sobre o poliduto a partir do diálogo e grao de integración coa súa contorna urbana inmediata e coa súa posición xeográfica e metropolitana.

A hipótese principal que guiará o roteiro é que camiñaremos por un espazo urbano contemporáneo e verdadeiramente excepcional, un lugar que cumpre coñecer fondamente antes de formular ideas para a súa futura transformación cando o poliduto deixe de estar en funcionamento.

Así, a idea base coa que percorreremos os espazos urbanos sobre o oleoduto é que «o baleiro na metrópole non está baleiro»1, senón que é descampado ou terrain vague2 onde certos usos informais poden atopar lugar e onde a expectativa da sorpresa e do impensable non está cancelada polo deseño urbano; é xerador de distancias interesantes3 que modifican as condicións urbanas e as posibilidades de uso das súas contornas; é terceira paisaxe4 que funciona como refuxio da biodiversidade; é dispositivo inacabado5 onde cada acción humana é o único que da sentido ao lugar e onde as posibilidades de territorialización cidadá non están delimitadas de antemán; e é tamén un espazo de memoria, neste caso xa desde a súa propia traza, pois está determinada pola forma urbana da Coruña a principios dos anos 60 cando se planifica o poliduto, adaptándose e facéndo hoxe visibles, por exemplo, os límites de núcleos xa desaparecidos como Agrela ou Ponte da Pedra.

A interpretación que se faga desde a técnica do desexo popular de reconvertir este espazo nun grande eixo verde, público e peonil que atravese a cidade (como fai actualmente no Barrio das Flores) ten que partir do recoñecemento da riqueza que aporta a diversidade de condicións urbanas xeradas por cada un dos tramos que se teñen conformado ata a actualidade. É preciso imaxinar a súa reconexión lonxitudinal, pero atendendo a unha noción de baleiro en positivo, sen pretender urbanizar, integrar ou homoxeneizar todo o seu trazado como parecen ditar as lóxicas hexemónicas nestes casos, principalmente, hoxe en día, aquelas representadas polo modelo highline (como o de París, o de Nova York ou, nun futuro próximo, o de Londres).

Con todo o éxito popular e as virtudes urbanas do paseo marítimo da Coruña, nesta ocasión non parece razonable arrasar de novo coa diversidade de formas nas que unha liña se pode atopar coa cidade. Fronte á aposta directa pola dulcificación ou a "humanización" total, a singularidade deste espazo esixe unha descrición da urbanidade dos seus tramos e das esquinas que xera no seu contacto coa metrópole e, a partir de ahí, estudar e debater que grao de conectividade e accesibilidade debe asegurar o seu percorrido.

«Onde non hai nada, todo é posible. Onde hai arquitectura, nada (máis) é posible» (Rem Koolhaas, 1985). A maxia do oleoduto, como é coñecido popularmente, é que en varios dos seus tramos e en diferentes graos segundo as condicións urbanas de cada un deles, permite atravesar a cidade desde fóra da cidade. Entre outras cousas, este roteiro intentará abrir a posibilidade de desexar a conservación e a intensificación desta radicalidade.

Ergosfera, 18 de maio de 2021


1 Rem Koolhaas («Imagining Nothingness», 1985).
2 Ignasi de Solá-Morales («Terrain vague», 1995).
3 Manuel de Solá-Morales («Territorios sin modelo», 1995).
4 Gilles Clément (Manifiesto del Tercer paisaje, 2004).
5 Margarita Padilla («Politizaciones en el ciberespacio», 2011) e Amador Fernández-Savater («El 15-M y la crisis de la cultura consensual en España», 2012).




MAPA DO PERCORRIDO



Ver en Google Maps





REPORTAXE


Reportaxe sobre o roteiro redactada por Gemma Malvido, con fotografías de Carlos Pardellas e publicada no xornal La Opinión A Coruña o 23 de maio de 2021:


  • VERSIÓN DIXITAL:

    • Los espacios que deja el poliducto
    Los tubos que unen la refinería con el muelle petrolero recorren la ciudad y, en sus márgenes,
    se generan lugares de convivencia como huertas, colonias felinas y pastos


  • VERSIÓN EN PAPEL:







    • VÍDEO-RESUMO


    Vídeo-resumo do roteiro realizado pola Fundación María José Jove (imaxes e cortes de audio das partes unicamente descritivas, polo que se recomenda botar unha ollada ao texto de introdución para complementar a información contida no vídeo):



    Ver en Vimeo





    COMENTARIOS


    Comentarios en Twitter dalgunhas das persoas participantes no roteiro:










    OUTROS


    Fío de Twitter sobre un posible erro na identificación do oleoduto no PXOM da Coruña de 2013:








    Dentro pero fóra da cidade: o oleoduto da Coruña  |  Ergosfera